Column Martin Noordeloos: Libellen en juffers
Gepubliceerd: 27 september 2024
Vorige week las ik ergens op internet dat het libellenbestand in Nederland aardig aan het veranderen is. Ik had dit zelf niet direct in de gaten gehad. Deze zomer heb ik tenminste weer een heleboel libellen en waterjuffers zien vliegen.
Er stond onder andere in dat de zwarte heidelibel de laatste jaren in aantal sterk achteruit is gegaan. Nu heb ik een aantal jaren terug deze libel gefotografeerd bij een waterplasje in de duinen vlakbij de Uilenvangerweg Bergen. Dus dacht ik zelf even op onderzoek uit te gaan en bij genoemd watertje te gaan kijken. Daar aangekomen bemerkte ik dat de poel, want meer is het eigenlijk niet, was afgesloten met een nylon net. Op het net werd met een geplastificeerd a4-tje de reden gegeven waarom het poeltje nu niet dicht te benaderen was. Kennelijk is er in en om dit water een invasief plantje ontdekt die om schade en verdere verspreiding te voorkomen moet worden bestreden.
Watercrassula
Het plantje, de watercrassula, is inmiddels wel verwijderd maar voor alle zekerheid mag je nog niet bij de poel komen om elk risico uit te sluiten dat er een eventueel vergeten stukje plant via schoenen verder in de duinen wordt verspreid. Ik werd dus duidelijk gehinderd bij mijn onderzoekje naar de gezochte libel en heb hem dan ook niet aangetroffen.
Veel te zien
Er waren in de duinen dit jaar toch een hoop libellen en waterjuffers te zien. De libellen zoemen weer rijkelijk door de lucht en over de hoofden van wandelaars en fietsers. De waterjuffers zijn minder opvallend en je moet hier vaak naar zoeken om ze te ontdekken. Waterjuffers zijn eigenlijk ook libellen maar er is een onderscheid gemaakt naar ‘echte libellen’ en ‘waterjuffers’. Het verschil is dat de echte libel veel forser is en dat de vleugels veel meer open staan. Bij de juffer, die veel slanker is, staan de vleugels in rust veel meer langs het lichaam en de oogjes zitten ver van elkaar als bolletjes tegen hun kop. Dat mag je van mij allemaal direct weer vergeten. De echte libellen zijn die insecten die je vaak over je hoofd ziet vliegen op zoek naar prooi. Bij mooi weer zie je vaak libellen op het uiteinde van takken zitten. Dit zijn bijna altijd heidelibellen. Hiervan zijn er vele soorten die allemaal hun eigen kenmerken hebben. Het onderkennen van iedere soort is best lastig en vereist vaak best nog wat onderzoek. Dat gaan we hier dus niet doen.
Glazenmakers
Naast de heidelibellen zijn er nog andere groepen zoals bijvoorbeeld de glazenmakers. Ook bij deze groep zijn er weer veel soorten. Een heel opvallende soort is de grote keizerlibel. Dit is een forse jongen met een groen borststuk en een voornamelijk blauwe achterlijf. Hij is zeer actief en voortdurend op jacht naar insecten. Je ziet deze ook vaak boven water patrouilleren en als je geluk hebt kun je vrouwtjes eieren zien afzetten in het water. Dan heb je ook nog de paardenbijter, de blauwe glazenmaker en nog een paar andere die heel veel op elkaar lijken. Die namen zeggen vaak heel weinig.
Zo bijten paardenbijters echt geen paarden en zijn blauwe glazenmakers helemaal niet zo blauw en soms zelfs meer geel. Als ze in een boom aan een tak hangen zijn ze vaak heel goed benaderbaar en kun je ze van een heel klein afstandje fotograferen. Uiteraard moet dat wel allemaal langzaam en heel rustig gebeuren om ze niet te laten wegvliegen.
Waterjuffers
Dan zijn er nog de eerder genoemde waterjuffers. Ook hiervan zijn er heel veel. De rustig vliegende blauwe exemplaren zoals het lantaarntje kan je vrij snel zien boven allerlei soorten watertjes of daar vlak bij in bomen struiken of op rietstengels en gras. Voor andere soorten moet je vaak veel beter je best doen om ze te vinden. Maar als je goed zoekt op de takken van struiken of bomen of op ondergroei zijn ze zeker in de duinen goed te vinden. Vooral de pantserjuffers, waarvan er ook veel soorten zijn, kan je tot in oktober best wel vinden. Vaak zie je ze dan op ooghoogte of nog lager. Deze juffer is wat grote dan andere juffers, meestal groen of bruin van kleur en het lijkt alsof ze met metallic lak zijn bespoten. Anders dan bij andere juffers staan de vleugels als ze stil tussen het groen hangen iets meer van het lichaam af.
Ogen de kost geven
En als je denkt dat er na oktober geen libellen meer rondvliegen dan bewijst één juffer het tegendeel. Dat is de minder opvallende bruine winterjuffer. Het is hier samen met de zeldzame noordse winterjuffer de enige libel die als imago (de volwassen vorm) overwintert. Het hele jaar door kan je dus zoeken naar libellen en ze ook vinden. Geef je ogen goed de kost en wees blij met alles wat de natuur je te bieden heeft.
Martin Noordeloos
Klik op één van de afbeeldingen voor een vergroting.