Woorden en uitdrukkingen uit ‘Derp’
De letter A (deel 2)
Gepubliceerd: 4 augustus 2023
Geïnspireerd door Jaap Eeltink verzamelde boekhandel Dekker en Dekker veel woorden en uitdrukkingen. Op initiatief van Piet Dekker werd er in 1998 een dialectgroep gevormd, die uit deze gegevens, aangevuld met eigen inbreng er een eenvoudig woordenboek mee samenstelden.
Achterteeltachtig November, als ‘t koud wordt, donkere dagen. Behouden teelt rond St. Nicolaas
After Achter.
Agedoorn Meidoorn.
Agembinder Iemand uit Egmond Binnen.
Ai ‘eb ‘et Hij is dood.
Akebake Krijgertje spelen. Tikkie de man
Akkerendere (dat akkerendeert ‘iet) overeenstemmen (dat stemt niet overeen)
Alderasie. In de ~ In de verwarring. Stamt uit de tijd van beeldenstorm.
Alebande Zeuren, aanhouden.
Alement. Op ‘t ~ weze Op tijd aanwezig zijn.
Alige evend Einde van het werk.
Allef ellefie Borreltje ‘s ochtends
Allef zaks mankie Mand. Inhoud ¼ mud
Allefie een halve cent
Allegaar tette Allemaal aanstellerij
Allejansie ewwe Omgang, verkering hebben.
Alstans Allemaal hetzelfde.
Alstarrig Koppig.
Ameeso Van ‘t zelfde (na een gelukwens).
Ammenderstreetweg Egmonderstraatweg
An’estâte. Toen benne we deer ook nag effe ~ Toen zijn we daar ook nog even langs geweest
Ankie in ankie Pepermuntje. Heel erg dicht bij elkaar lopen. In elkaar verstrengeld lopen
Antij. ’t is ’n ‘eel ~ (klemtoon op an) het is een heel begin
Apegape. op ~ legge bijna dood gaan
Appe Het is weg ,verdwenen (tegen kinderen).
Arde.‘T is gien ~ Het is niet uit te houden.
Are bieren Andere buren.
Arendaags De volgende dag
Arkenooie Doelloos met iets bezig zijn
Armebankies Banken achter in de kerk.
Arraid (joi) uitroep van verbazing. Verbastering van het Engelse All right, maar heeft nu een andere betekenis.
Arre. Van ~ komt starre van het een komt het ander
Arrekenôoie Doelloos met iets bezig zijn.
Arremoed ‘eb ’n ai êlége en droef’ád zit op ’t nest niets dan narigheid
Arseslappie Mutsje dat onder een bazuin gedragen werd
Artlastig Bekommerd, beangst, zwaar op de hand
Artzeer Liefdesverdriet
Ase Aanstonds, straks.
Asje weer deres wat wêet je wordt bedankt (ironisch bedoeld)
Asseldoekie Vierkant doekje dat in het oksel van b.v. een trui werd genaaid. Dit werd gedragen om slijtage en daardoor uitscheuren te voorkomen.
Asserant Brutaal. Woord komt uit het Frans en betekent: vrijpostig.
Aveseren Opschieten, Vooruitgang (van ziekte en geld).
Azekwispie, ‘azepissie ‘t Laatste restje, beetje
Azend Gezicht of gelaat.
Lees hier eerder gepubliceerde berichten https://flessenpostuitegmond.nl/woorden-en-uitdrukkingen-uit-derp/
Over het boek: Het Egmondse dialect
Evenmin als men een vreemde taal uit een boek kan leren, maar door een langdurig verblijf in het land van herkomst machtig moet worden, evenmin kan men zich ook de kennis en het gebruik van de plaatselijke spraak enkel uit dit hoofdstuk eigen maken. Talen en dialecten verstaan en spreken eist nu eenmaal langdurige oefening en ervaring. Hierbij komt nog, dat oude dorpelingen nog wel de dialectische woorden en zegswijzen gebruiken en ook wel hun betekenis kunnen omschrijven, maar omtrent de afleiding daarvan geen inlichtingen kunnen geven. Ruim een kwart eeuw geleden zijn pogingen aangewend, meer licht over deze materie te doen schijnen en werd onder meer de gelijkenis met de Verloren Zoon in het Egmonds overgezet, maar daarbij is het gebleven.
Onze nasporingen hebben tot het volgende resultaat geleid. Vóór de 12e eeuw werd in Noord Holland de Nederfrankische taal gesproken, met Oud-friesche bestanddelen vermengd. Dit was dus de “landstaal”, die in de loop der eeuwen niet van vreemde smetterij bleef. Wij denken hierbij aan de insluiping van Franse woorden onder het bestuur van het Bourgondische Gravenhuis (1433-1482) en tijdens de Franse overheersing (1795-1813). Vergeten we ook niet, dat het Slot aan de Hoef gedurende de regering van Manke Jan (1483-1516) zijn grootste bloei bereikte en vele uitheemse edelen herhaaldelijk en langdurig in deze omgeving vertoefden en hun taal gedeeltelijk door “de gewone man” werd overgenomen.
Nu komt hierbij nog de eigenaardige omstandigheid, dat de Egmondzeeërs bijna 10 eeuwen lang in een vrijwel afgesloten, beperkte kring hebben geleefd, waardoor de oorspronkelijke spraak maar weinig verandering heeft ondergaan.
Er waren in het dorp eenige kringen:
de vissersbevolking,
de neringdoenden,
de reders en de bestuurders.
Voor zover deze laatsten van elders waren gekomen, spraken ze de landstaal; de reders, zelf uit de vissers voortgekomen, een mengeling van de landstaal en het dialect; de neringdoenden de spraak van hen, die zij bedienden en de vissersbevolking uitsluitend het dialect. Bij deze lieden was zelfs nog een duidelijk verschil in uitspraak tussen hen die bezuiden en hen, die benoorden de Voorstraat woonden.
Deze woorden zijn letterlijk overgenomen uit een manuscript van de heer van Eenennaam, destijds leraar aan de plaatselijke visserijschool. Hij is een van de eerste geweest die het Egmonds dialect op schrift probeerde te stellen.
De samenstellers april 1998
Tekening van Reint de Jonge uit het boek: het Kleine Derp en de grote Zee. Het zilte leven van Engel Zwart. Geschreven door Peter Gerritse.
Met dank aan: Dialectgroep Derper dialect