Woorden en uitdrukkingen uit ‘Derp’
De letter A (deel 1)
Gepubliceerd: 28 juli 2023
Geïnspireerd door Jaap Eeltink verzamelde boekhandel Dekker en Dekker veel woorden en uitdrukkingen. Op initiatief van Piet Dekker werd er in 1998 een dialectgroep gevormd, die uit deze gegevens, aangevuld met eigen inbreng er een eenvoudig woordenboek mee samenstelden.
Aalt worre Sterven.
Aai Ei. Greppel bij het spitten
Aaine in staine- Ien in stien Schoonmaker aan boord v.e. schip.
âajebâajeg veel wind
Aalig Ik heb ~ vandaag Mijn dagtaak is volbracht (‘aalig komt van heilig)
A’am komme Achter m’n ~ Tekort lucht krijgen.
Aaning Ik weet gie meer waar ik ~zaâle mot Niet weten waar je als gast of huisgenoot welkom bent.
Aaning/om’âaning Schutting
Aâningzaâle in de haven terechtkomen, thuiskomen, logeren
Aap As je ’n ~ leert klimme, dan zit ie voor je in de boom. Als je iemand iets leert, streeft hij je gauw
Aardeg vreemd, ongewoon. Wordt in Egmond door bepaalde families vaak ironisch gebruikt
Aarlef Anderhalf.
Aars anders
Aars as recht’een Anders dan men gewend is
Aast Ai ~ erop Iets graag willen hebben
Aasteg dooitje Steelpannetje.
Aâwer ouder
Aâwsig Muf, niet fris meer.
Aâwte Dezelfde ~ Dezelfde leeftijd.
Abelat mit met beleid, secuur
Achter legge Gebruik bij de 1e H. Communie. Het eerste jaar mag je altijd vooroplopen, maar een jaar na deze gebeurtenis ben je als tweede aan de beurt.
Achter’ois Achterkamer.
Achterkôosig Stiekem.
Over het boek: Het Egmondse dialect
Evenmin als men een vreemde taal uit een boek kan leren, maar door een langdurig verblijf in het land van herkomst machtig moet worden, evenmin kan men zich ook de kennis en het gebruik van de plaatselijke spraak enkel uit dit hoofdstuk eigen maken. Talen en dialecten verstaan en spreken eist nu eenmaal langdurige oefening en ervaring. Hierbij komt nog, dat oude dorpelingen nog wel de dialectische woorden en zegswijzen gebruiken en ook wel hun betekenis kunnen omschrijven, maar omtrent de afleiding daarvan geen inlichtingen kunnen geven. Ruim een kwart eeuw geleden zijn pogingen aangewend, meer licht over deze materie te doen schijnen en werd onder meer de gelijkenis met de Verloren Zoon in het Egmonds overgezet, maar daarbij is het gebleven.
Onze nasporingen hebben tot het volgende resultaat geleid. Vóór de 12e eeuw werd in Noord Holland de Nederfrankische taal gesproken, met Oud-friesche bestanddelen vermengd. Dit was dus de “landstaal”, die in de loop der eeuwen niet van vreemde smetterij bleef. Wij denken hierbij aan de insluiping van Franse woorden onder het bestuur van het Bourgondische Gravenhuis (1433-1482) en tijdens de Franse overheersing (1795-1813). Vergeten we ook niet, dat het Slot aan de Hoef gedurende de regering van Manke Jan (1483-1516) zijn grootste bloei bereikte en vele uitheemse edelen herhaaldelijk en langdurig in deze omgeving vertoefden en hun taal gedeeltelijk door “de gewone man” werd overgenomen.
Nu komt hierbij nog de eigenaardige omstandigheid, dat de Egmondzeeërs bijna 10 eeuwen lang in een vrijwel afgesloten, beperkte kring hebben geleefd, waardoor de oorspronkelijke spraak maar weinig verandering heeft ondergaan.
Er waren in het dorp eenige kringen:
de vissersbevolking,
de neringdoenden,
de reders en de bestuurders.
Voor zover deze laatsten van elders waren gekomen, spraken ze de landstaal; de reders, zelf uit de vissers voortgekomen, een mengeling van de landstaal en het dialect; de neringdoenden de spraak van hen, die zij bedienden en de vissersbevolking uitsluitend het dialect. Bij deze lieden was zelfs nog een duidelijk verschil in uitspraak tussen hen die bezuiden en hen, die benoorden de Voorstraat woonden.
Deze woorden zijn letterlijk overgenomen uit een manuscript van de heer van Eenennaam, destijds leraar aan de plaatselijke visserijschool. Hij is een van de eerste geweest die het Egmonds dialect op schrift probeerde te stellen.
De samenstellers april 1998
Tekening van Reint de Jonge uit het boek: het Kleine Derp en de grote Zee. Het zilte leven van Engel Zwart. Geschreven door Peter Gerritse.
Met dank aan: Dialectgroep Derper dialect
Deel
